Beste Willem | Brief 1

Marjolein Takman
, Willem Claassen
 - 13 januari 2020

Twee schrijvers over het thema 'niet gehoord worden'

Naar aanleiding van de oprichting van de nieuwe omroep Ongehoord Nederland vraagt Marjolein Takman zich af of ze zich gehoord voelt door de politiek. In een briefwisseling met Willem Claassen verkent ze samen met hem het thema ‘niet gehoord worden’. De twee schrijvers gaan het nieuwe jaar in met overdenkingen over o.a. representatie, nieuwsconsumptie, verjaardagen en het smoelenboek van de Tweede Kamer.

 

Beste Willem,

Voordat ik deze brief begon las ik nog eens terug wat ik zelf als onderwerp voor deze briefwisseling bedacht heb. Het was een hoop gebazel van mijn kant, vrees ik. Nu ik dit schrijf, bedenk ik me dat we het over zoveel meer zouden kunnen hebben. Wat gaat 2020 ons brengen? Moeten we terugkijken op het voorgaande decennium? In 2010 was ik achttien en mocht ik voor het eerst stemmen. Ik weet eerlijk gezegd niet meer op welke partij ik toen gestemd heb, laat staan op wie. Ik vond landelijke verkiezingen toen al interessant om te volgen, maar had me niet bijster uitgebreid verdiept in mijn eigen mening over de zaken. Het was een ondoordachte stem.

Hiermee wil ik geen pleidooi beginnen voor het verhogen van de stemgerechtigde leeftijd. Ik was een slecht voorbeeld, maar ongeïnformeerd of ongeïnteresseerd zijn is niet verboden. De stem van achttienjarige Marjolein had dezelfde impact als die van mijn huidige, volwassenere zelf. Wel is mijn figuurlijke stem luider geworden, en heeft meer bereik. Toen ik achttien was vond ik dat iedereen wel een beetje gelijk had. En ik wilde dat iedereen me aardig vond. Daar denk ik nu anders over. Ik ben meer uitgesproken en beter geïnformeerd. Maar ook als ik dat niet was, had ik dezelfde rechten.

Ik vroeg me laatst af of ik me gehoord voel. Ongeacht het antwoord dat ik zelf geneigd ben om te geven: wat doet dat er toe? De vraag of ik me gehoord voel, komt niet uit het niks. Er zijn mensen die zich niet gehoord voelen in de media, en die mensen willen een omroep oprichten zodat ze zich wel gehoord kunnen voelen. Je kunt je blijkbaar heel ongehoord voelen als je toch heel veel media-aandacht krijgt. Ik hoor en lees de laatste tijd veel over mensen die zich niet gehoord voelen, boos zijn. Daar kan ik wat van vinden, maar wie is er gebaat bij mijn mening?

Een manier om bovenstaande vragen te beantwoorden, is door te kijken in hoeverre mensen zich gerepresenteerd voelen. Ik heb even naar het smoelenboek van onze Tweede Kamer gekeken. Er zijn best een aantal Kamerleden onder de 35 jaar. De jongste is 28, net zo oud als ik. Maar hij komt uit een heel klein dorp in Limburg, waar ik me niet mee kan identificeren. Ik heb gekeken naar door hem ingediende Kamervragen, ze klinken erg redelijk.

Volgens mij word ik prima gerepresenteerd, onze maatschappij werkt over het algemeen in mijn voordeel. Laat ik doen wat schrijvers doen en de literatuur erbij halen. Afgelopen zomer werd een website gelanceerd die queerboeken.nl heet. Daar worden boeken verzamelend met LHBTQ+ thema’s en personages. Jonge mensen die zich als lid van deze gemeenschap identificeren kunnen lezen over voor hen meer herkenbare situaties dan die in mainstream cultuur meestal gepresenteerd worden. Mensen die zich niet als lid van de LHBTQ+ gemeenschap identificeren, kunnen lezen over hoe het is om “anders” te zijn. Persoonlijk juich ik dit toe, ik denk dat het me goed gedaan zou hebben als dit bestond toen ik een tiener was, maar ik las ook kritiek. Waarom moeten lezers zich zo nodig kunnen herkennen in fictieve personages? Ligt daar een taak voor schrijvers of moeten zij focussen op de literatuur an sich, in plaats van zich over de identiteit van hun lezers te bekommeren?

Ik vind het lastig om die vragen concreet te beantwoorden. In retrospectief voel ik me door dit soort initiatieven gehoord. En literatuur is geen zaligmakend woord, het mag best een signaal afgeven. Een gebrek aan een signaal is ook een signaal; als een thema of groep stelselmatig genegeerd wordt in literatuur, zegt dat ook wat over de staat van het creatieve werkveld. Om eerlijk te zijn verlangen mijn personages vaak niet naar om het even welk menselijk contact dan ook, waarin ze erg op elkaar lijken – wat mij zoals meestal deel van het probleem maakt. Dat bedoel ik niet alleen als zelfspot. De rationele stem in mij zegt: om gehoord te worden, moet je je eerst laten horen. Maar dat is niet hoe een maatschappij zou moeten functioneren. Hoe lastig het ook is om niemand over het hoofd te zien: Den Haag zou meer moeten inspelen op de onvrede die bij mensen heerst.

Hoe langer ik nadenk over dit thema, hoe meer vragen het bij me oproept. Ondertussen ben ik op het punt beland dat ik denk dat ik me helemaal niet de vraag kan stellen of ik me gehoord voel, omdat je dat pas kan weten als je die behoefte voelt en ik ben geen slecht gerepresenteerde persoon in deze samenleving. Bovendien hangt het af van je interpretatie van gehoord worden. Wat een rotantwoord.

Ik ben trouwens jarig op de dag dat ik dit schrijf. Ik vier het niet, anders was ik dit niet aan het schrijven. Dat had ik wel kunnen doen, maar dan had ik mensen moeten uitnodigen. Misschien dat dit ook iets te betekenen heeft. Om terug te komen op alle vragen waar ik deze tekst mee begon. Ik weet niet wat 2020 ons gaat brengen, want ik ben niet helderziend. In mijn eigen leven merk ik dat de even jaren altijd rumoeriger zijn dan oneven jaren. Maar die constatering ga ik niet toepassen op iets wat groter is dan ikzelf. Terugkijken op de voorgaande decennia lijkt me altijd belangrijk, want misschien leren we dan ooit van onze fouten. Zo heb ik geleerd om na te denken voordat ik een stembiljet invul.

Groet!

Marjolein

 

Klik door naar Willems reactie.

Marjolein Takman schrijft proza en non-fictie. Ze houdt van het vertellen van verhalen, en doet dat regelmatig op diverse podia. Ze studeerde in 2016 af aan Creative Writing ArtEZ met de novelle Krimpgebieden. Daarnaast schreef ze columns voor onder andere Expreszo, en verschenen haar verhalen op Tirade, Tijdschrift Ei en De Optimist. In april 2018 verscheen haar chapbook Jachtseizoen bij Wintertuin Uitgeverij. Marjolein zit in een talentontwikkeltraject van De Nieuwe Oost | Wintertuin. (Foto door Gaby Jongenelen.)